Beeldend kunstenaar Monika Auch ontving een gift van Tesselschade Amersfoort-Utrecht voor haar innovatieve projecten 'Stitch your Brain en 'Weeflab'. In dit interview vertelt zijn over haar opmerkelijke carrière-overstap van arts naar beeldend kunstenaar en deelt ze haar visie op de bijzondere relatie tussen kunst, wetenschap en vakmanschap
Kan je beginnen met iets over jezelf te vertellen?
Ik ben beeldend kunstenaar, gevestigd in Amsterdam. Voorheen werkte ik als arts in de vrouwengezondheidszorg. Ik was altijd blij met de gevoeligheid en behendigheid van mijn handen. Tijdens mijn medische opleiding leerde ik ook weven en raakte verslaafd aan het construeren en verkennen van vorm en materiaal. Later studeerde ik textiele vormgeving aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Na behalen van mijn diploma in 2000 maakte ik de carrièreswitch naar de beeldende kunst. Mijn werk is altijd onderzoekend. Als er geen brandende vraag is als drijfveer, dan beweeg ik niet!
Wat is jouw visie op handwerken?
Laatst zat in de ICE van Groningen naar Den Haag schuin tegenover mij een jonge vrouw te borduren. Met een borduurring, diameter 20 cm, op wit, fijnmazig stramien was ze geconcentreerd bezig en checkte af en toe op haar I-phone het patroon. Vóór mij zat een vrouw van middelbare leeftijd te breien met fijn ecru garen, naalden 2. Dit had ik lang niet gezien - handwerken in het openbaar. Tijdens mijn studie in de jaren 80 wekte het bij docenten irritatie als we in de collegebank zaten te breien! Waarom eigenlijk? Een arts die handvaardigheid en gevoelige handen heeft is toch beter voor de patiënt wat betreft handelingen zoals hechten, een spiraal inbrengen en lichamelijk onderzoek uitvoeren? Het stereotype van handwerken als minderwaardig, door vrouwen uitgevoerd werk is een ingeslepen idee en gelukkig aan het veranderen.
Stitch your brain
In deze tijd van digitale middelen en verarming van onze handvaardigheden is handwerken bijzonder waardevol. Maar hoe is dit nogal vage statement met argumenten en feiten te onderbouwen?
Wat was voor jou de aanleiding om het 'Stitch your Brain' project op te zetten?
In deze tijd van digitale middelen en verarming van onze handvaardigheden is handwerken bijzonder waardevol. Maar hoe is dit nogal vage statement met argumenten en feiten te onderbouwen? Vegen, scrollen en tikken op schermen hebben veel handelingen overgenomen. Dit berooft ons van handigheid, zintuiglijke ervaring en de vreugde van het creëren. Wat is de invloed van deze verarming op de ambachten, op onze kennis en gevoeligheid over materialen, op ons welzijn en zelfs onze gezondheid? Hoe definiëren we creativiteit? Heeft leeftijd invloed op onze creatieve output? Is onze ervaring met creativiteit veranderd tijdens de isolatie in de Covid-jaren? Deze vragen zijn de basis van het sinds 2013 lopende project 'Stitch Your Brain’. Het nodigt deelnemers uit om handwerk te maken met de hersenen als inspiratiebron. De hersenen zijn ons centrum van creativiteit - of niet? Welke rol spelen onze handen in het creatieve proces?
Hoe heeft het project zich over de jaren heen ontwikkeld?
Sinds de start in 2013 zijn er zo’n 400 brein pakketjes over de hele wereld verzonden. Ze bevatten een stramien met de schematische print van een brein, garens, een naald, een korte beschrijving en een vragenlijst. Het is geen borduurpakket met een voorgeschreven handleiding, maar een uitnodiging om je brein te visualiseren door middel van naaien, borduren of een andere creatieve handeling. Gedurende de tien jaar dat het onderzoek liep, hebben deelnemers afbeeldingen van hun werk voor de website, persoonlijke verhalen en hun ‘hersen borduursels’ opgestuurd. In 2024 verscheen het boek ‘Stitch Your Brain’ met de resultaten van het onderzoek en afbeeldingen van meer dan honderd breintjes. De daaruit ontstane collectie van ‘breintjes’ met het boek als catalogus zijn als reizende tentoonstelling gedacht.
Wat voor bijzondere dingen zijn jou opgevallen in de loop van het project?
Vooral vrouwen namen deel aan het project. De grootste groep deelneemsters is tussen de 50 en 70 jaar oud. Voor veel vrouwen is het de leeftijd waarin ze hormonale en andere veranderingen in hun leven ervaren.
De Amerikaanse deelneemster Mary Risseeuw raakte plotseling werkloos en maakte een minutieus geborduurd brein met ronddraaiende, warrige draden. Het handwerken gaf haar rust en functioneerde als stressmanagement (zie linker werk). Een aantal van de werken richt zich op het omgaan met hersenziekten en illustreert veerkracht in moeilijke situaties. Twee mantelzorgers voor familieleden met de ziekte van Alzheimer creëerden een dubbelzijdig, driedimensionaal brein met één gezonde en één zieke hersenhelft (zie midden en rechter werk)
In 2022 ontwikkelde zich een zichtbare verschuiving in beeldtaal en inhoud. Decoratieve elementen werden ingeruild voor motieven uit de natuur en bijzondere materialen. De uitspraken verschuiven van persoonlijke zorgen naar thema’s met mondiale impact zoals vervuiling en politieke conflicten. Aud Baekelund uit Noorwegen verwerkte het plastic afval dat ze tijdens haar zeiltochten tegenkomt (zie hieronder links). Zoei So uit Hong Kong sneed een krantenpagina met de namen van gearresteerde mensen in reepjes als representatie van deze personen en het massale protest (zie hieronder rechts)
Een eerste keer borduren blijkt ineens veel meer te zijn dan alleen kruisjes maken
Tijdens de Covid-pandemie namen meer jonge vrouwen deel aan het project. Vergeleken met de oudere leeftijdsgroep zijn ze minder vaardig, maar de ontdekking van geconcentreerd handwerk werd voor sommigen het begin van creatieve projecten. ‘Een eerste keer borduren blijkt ineens veel meer te zijn dan alleen kruisjes maken’.
Weeflab
Wat is Weeflab?
Terwijl ‘Stitch Your Brain’ gebaseerd was op een theoretisch, empirisch onderzoeksmodel, werk ik bij Weeflab vanuit het maakproces door te weven en vernieuwende technieken toe te passen. Anders gezegd zijn de resultaten van ‘Stitch Your Brain’ door anderen gemaakte werken met mijn analyse en de bijdragen van experts in de vorm van het boek. In ‘Weeflab’ ontstaan beeldende werken gemaakt door mijn handen. Ik heb weven uit de traditionele context gehaald en gebruik het als autonome vorm van expressie, net als een schilder.
Het actuele onderzoek in ‘Weeflab' gaat over de waarneming van kleur, met referenties naar Goethe, Johannes Itten, het Bauhaus en andere bronnen. Op residenties in het buitenland verken ik culturele en historische achtergronden van kleurgebruik. Ik registreer de lokale kleuren en verweef ze. Na de residenties in IJsland, Denemarken en Noorwegen laten de ontstane werken de invloed van licht, omgeving en sfeer zien. Hoe zullen nog andere locaties de kleuren beïnvloeden? Hoe gebruik ik vooral lokale materialen, technieken en duurzaam verftechnieken? Ik pleit ook hiermee voor het belang van handwerken, een vakopleiding in ambachten, tegen het materieel analfabetisme en het verlies van vaardigheden.
Meer informatie over Monika? Vind haar online!
www.cargocollective.com/stitchyourbrain
https://www.japsambooks.nl/collections/nieuwe-titels/products/stitch-your-brain
https://monikaauch.com/media/files/261-stitchyourbrain-handwerkenzondergrenzen240.pdf
https://textielplus.nl/artikelen/blog-the-zen-in-stitch-n-bitch/
Fotografie: Wouter Stelwagen & Monika Auch